Radiostacja Babice – zapomniany telekomunikacyjny skarb Warszawy
16 września 2022
Jedna z najważniejszych przedwojennych inwestycji zarówno dla polskiej gospodarki jak i dla polskiej racji stanu w tamtym okresie, dziś pozostaje zapomniana. Przypominamy Radiostację Babice.
Urząd Komunikacji Elektronicznej ma swoją siedzibę w Warszawie na Woli. Niedaleko biura UKE jest wiele zabytków techniki, w tym telekomunikacji, na które chcemy zwrócić uwagę oraz zachęcić do przeszukania w internecie publikacji na ich temat. Dziś skupimy się na Radiostacji Babice. Zespołu urządzeń, dzięki którym była możliwa komunikacja ze statkami pływającymi pod polską banderą na całym świecie, a także wysyłania telegramów.
Oprócz Portu w Gdyni oraz budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego Radiostacja Babice była przez II wojna światową jedną z najważniejszych inwestycji zarówno dla polskiej gospodarki jak i dla polskiej racji stanu. Pozostaje jednak zapomniana przez historyków. A przecież była ona w tamtym okresie największą tego typu placówką w Europie i drugą na świecie.
Dla nas w UKE jest ważne, że już na początku dwudziestolecia międzywojennego nasi poprzednicy przykładali ogromną wagę do rozwoju nowoczesnej telekomunikacji. Decyzje o powstaniu radiostacji została podjęta już w 1923 roku. Budowa tej radiostacji była możliwa dzięki współpracy z amerykańską firmą RCA. Była to inwestycja państwowa, która była wykorzystana zarówno do łączności dyplomatycznej jak i komercyjnie.
Prekursor Internetu w latach dwudziestolecia międzywojennego
Podczas spaceru w lesie na warszawskim Bemowie uważni przechodnie natchną się na ruiny Radiostacji Babice, zbudowanego niemal 100 lat temu, w latach 20. XX wieku nowoczesnego jak na ówczesne czasy kompleksu telekomunikacyjnego.
Pełna nazwa kompleksu to Transatlantycka Centrala Radiotelegraficzna. Składała się z dwóch placówek – stacji nadawczej w Starych Babicach oraz stacji odbiorczej położonej Grodzisku Mazowieckim.
W latach dwudziestolecia międzywojennego nikomu jeszcze nie śniło się o internecie, jednak mechanizm wykorzystania dwóch odrębnych stacji – jednej, przez którą odbieramy treści na urządzeniu mobilnym, i drugiej, która jest wykorzystywana do wysyłania treści w świat, jest wykorzystywany również obecnie w telefonii komórkowej, do obsługi transmisji danych.
Stacja była wybudowana na 460 hektarach gruntów pomiędzy Starymi Babicami a Wawrzyszewem, składała się z 10 masztów o wysokości 126 metrów każdy. To więcej niż wysokość budynku przy ulicy Giełdowej, w którym znajdują się nasze biura, Błękitnego Wieżowca przy Placu Bankowym oraz nieznacznie mniej niż Mennica Legacy Tower przy ulicy Pereca 21 i Spektrum przy ulicy Twardej 18. Telekomunikacyjny gigant rozpościerał się na długości 4 kilometrów. Była to zatem gigantyczna instalacja.
Współczesne standardy dostępne dla pracowników
Oprócz radiostacji, w 1932 r. z inicjatywy ministra poczt i telegrafów Ignacego Boernera na wschodniej części gruntów stacji nadawczej ruszyła budowa osiedla resortowych domów mieszkalnych, które nazwano Osiedlem Łączności Babice, przemianowanym w 1936 r. na Boernerowo. Od października 1934 r. można było dojechać tam tramwajem. Zbudowana wtedy linia tramwajowa jest użytkowana do dziś przez Tramwaje Warszawskie a kursuje po niej tramwaj z numerem „20”.
Pracownikom stacji Nadawczej zapewniono opiekę socjalną i kulturalną: funkcjonowała prywatna szkoła początkowa, czytelnia pracownicza oraz klub tenisowy. Tak więc nie dość, że wykorzystywaliśmy najnowocześniejsze technologie, to i standardy opieki nad pracownikami wykraczały poza ówcześnie przyjęte.
\
Radiostacja Babice w latach 30. XX wieku (wnętrze), fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe/Wikimedia Commons
Radiostacja Babice w popkulturze
Wizerunki wież radiostacji były szeroko rozpoznawalne, zdobiły okładki gazet, książek, a nawet były elementem logotypu polskiego radia w latach 30 XX wieku. Wieża były też na opakowaniach papierosów.
W Starych Babicach znajdował się też nadajnik polskiego radia, dzięki czemu na skalach przedwojennych odbiorników radiowych można zobaczyć nazwę Babice.
Epilog
Prawdopodobnie to z audycji nadawanej poprzez tę radiostację świat dowiedział się o wybuchu drugiej wojny światowej. Radiostacja zamilkła 8 września 1939 i została przejęta przez Niemców. W 1939 roku, na rozkaz Naczelnego Wodza Edwarda Rydza-Śmigłego, radiostacja miała zostać zniszczona. Tak się jednak nie stało. W czasie wojny Niemcy umieścili w niej wzorzec czasu oraz prawdopodobnie maszyny szyfrujące Enigma.
Radiostacja Babice służyła wojskom niemieckim przez niemal całą wojnę do wymiany informacji z U-Bootami, operującymi na Oceanie Atlantyckim. Budowla została wysadzona przez wycofująca się załogę niemiecką 16 stycznia 1945 r, dzień przed wyzwoleniem Warszawy.
Po wojnie instalacja nie została odbudowana. Zachęcamy do spaceru w lesie na warszawskim Boernerowie. Uważni obserwatorzy bez trudu zauważą ruiny radiostacji oraz docenią jej ogrom, bo aby minąć wszystkie wieże będziecie Państwo potrzebować co najmniej półgodzinnego spaceru.
Marcin Zieliński, ekspert, Biuro Prezesa
Przeczytaj także: Historia UKE